OKA LECIONO

LA ADVERBOJ

En la latina lingvo ekzistas du specoj de adverboj :

A) Tiuj kiuj devenas el adjektivoj (kiuj pli malpli korespondas al la esperantaj e-vortoj kiuj finiĝas je -e)

B) Tiuj vortojn kiuj montras ideojn de tempo, loko, maniero, ktp.

 Rimarkindaĵo: En la latina, la adverboj ne deklinacias.

A) Ni vidu la e-vortojn kiuj devenas el adjektivoj. Ni prenu la adjektivojn kaj ni formigas la adverbojn, ŝangante la finaĵojn. Bedaŭrinde, male al Esperanto, en la latina estas esceptoj kaj  neregulaj manieroj de kreado.

Ni vidu kelkajn ekzemplojn de formigo.

ADJEKTIVOJ:                                       ADVERBOJ

DOCTUS-A-UM (saĝa, klera )                    DOCTE
BONUS-A-UM   (bona)                               BENE
MULTUS-A-UM (multa)                             MULTE
MALUS-A-UM ( malbona)                         MALE
CERTUS-A-UM (certa)                               CERTE
FORTIS-E (forta,kuraĝa)                             FORTITER
ACER, ACRIS, ACRE ( akra, dura, kruela ) ACRITER
FACILIS-E (facila)                                       FACILE


B) Nun ni vidu kelkajn ekzemplojn de la aliaj adverboj. Tiuj estas, eble, la plej uzataj:

HIC :   ĉi tie
NUNC:   nun
TUNC :  tiam
ANTEA : antaŭ
POSTEA : poste
DEINDE: poste
IAM  :  jam
HODIE : hodiaŭ
HERI : hieraŭ
CRAS : morgaŭ
ITA : tiel
ETIAM : ankaŭ
NON : ne
NUNQUAM : neniam


Kiel oni diras "jes" kaj "ne" en la latina ?

Bone, la respondo al tiu demando ne estas facila. Ĉar estas kelkaj eblecoj :

- "Jes": en la latina ne estas vorto kiu signifas la esperanta "jes". Oni uzas kelkajn manierojn  por diri tion :
 - VENIS?; VENIO  =  Ĉu vi venas?; Mi venas ( = jes )
 - ES FELIX HOMO? ; SUM =  Ĉu vi estas feliĉa homo ?; Mi estas.


  En postaj tempoj de la imperio kaj tra la Mezepoko, oni ankaŭ uzis SIC ( tiel ). El tiu vorto devenas la hispana "sí".


- "Ne". En la latina estas kelkaj vortoj por esprimi la neon au negación:

  - NON: HIC PUER BONUS NON EST  : Tiu infano ne estas bona
              VIDIS ? ; NON VIDEO :  Ĉu vi vidas?; mi ne vidas

   -HAUD : uzita antaŭ adjektivoj, adverboj kaj verboj .

            HAUD MULTUM:  ne multe 
            HAUD PROCUL: ne malproksime 

            HAUD SCIO: mi ne scias

    - NE: en kelkaj tempoj de verboj, kiel en la imperativo.

            NE VENIAS:  ne venu.


Nun ni vidu kelkajn frazojn :


-VERAM AMICITIAM IN ADVERSA FORTUNA VIDEMUS: ni vidas veran amikecon en malfavora fortuno.
- AUDACES FORTUNA IUVAT: la fortuno helpas la aŭdacajn homojn
- SI VIS PACEM PARA BELLUM: se vi volas pacon, pretigu militon.  Mi ne konsentas kun tiu klasika frazo. Laŭ mia opinio mi preferas diri:
-  SI VIS PACEM NE PARES BELLUM ; PARA PACEM: se vi volas pacon ne pretigu militon; pretigu pacon


 - PAX VOBIS, AMICI: pacon al vi, amikoj.
 - PAX SIT VOBIS: estu paco kun vi.